Huilende weduwen? Dat is een beeld van een eeuw geleden. Dat zal toch niet meer voorkomen in onze verzorgingsstaat? Of toch...
Weduwen aan de fabriekspoort, met kroost op de arm. Zo startte de sociale voorziening. In die tijd waren er nogal wat bedrijfsongevallen en de gezinnen waren groot. En de vissers (“De vis wordt duur betaald”) lieten weduwen achter. Die werden in de gemeenschap ondersteund, hoofdzakelijk door ze snel aan een nieuwe partner te koppelen. Vast inkomen en geen drinker was goed genoeg.
De weduwen- en wezenvoorzieningen kwamen er door de druk van tranentrekkende beelden. Eerst schamel, maar met de toenemende welvaart steeds beter. Op het hoogtepunt van de verzorgingscultuur, in de jaren ‘60 en ‘70, was er een voorziening voor het leven. Daarna werd deze voorziening afgebouwd. De Anw (Algemene nabestaandenwet) is nu slechts beschikbaar tot de kinderen 18 zijn, daarna wordt verondersteld dat de achterblijvende partner voor inkomen gaat werken.
Schuld hieraan is vreemd genoeg de emancipatie van vrouwen. Zij stelden terecht dat kinderen opvoeden en het gezin runnen gelijkwaardig is aan een baan. En dat bepaald werk wordt betaald en ander werk niet, maakt geen verschil in waardering. Maar toen begin jaren ‘90 een modernere wet kwam, stelden de mannen dat zij dan ook Anw moesten krijgen als hun vrouw overleed. Dat paste natuurlijk niet in de begroting en het parlement stemde in met: “Dan allemaal maar wat minder”. Geruisloos werd de voorziening gesaneerd.
Hoe is het nu? Is het klassieke gezin nog steeds de basis van de regelingen, terwijl er inmiddels veel gevarieerdere samenlevingsopvattingen en tweeverdieners zijn? Wel, het is een rotzooitje dat bestaat uit restanten van het gezinsdenken en wat nieuwe zaken. Als de staatssecretaris om pensioenbewustzijn vraagt, kan ze beter eerst wat nabestaandenbewustzijn kweken.
De Anw is er nu zolang er verzorging van kinderen nodig is. Daarna moet men de arbeidsmarkt op. De pensioenfondsen zijn royaler: 70% van 70% van het laatste pensioensalaris (dat is salaris minus AOW-franchise) en 10% per kind onder de 21. En dat wel levenslang. Zie het UPO (Uniform Pensioenoverzicht).
Is dat goed genoeg? Nou, soms wel en soms niet. Ik zou maar eens gaan rekenen, want het hangt nogal af van leeftijd en samenlevingssituatie. Tweeverdieners zonder kinderen kunnen zich de premie beter besparen.
Als we de leeftijdscategorieën 25-40, 40-55 en 55+ eens beschouwen. De uitkering is op basis van het laatste loon, dus bij 55+ is dat het hoogste. Als de kinders uit huis zijn en er is wat hypotheek afgelost, dan is er van te leven. 49% bruto is meer netto, aangezien er veel minder sociale premies worden ingehouden. En er is een eter minder. Maar het is geen vetpot, zeker als het huis niet vrij is. Het aantal jaren koopkrachtvermindering door inflatie is ongeveer 20.
Voor de jongste groep is het evident onvoldoende. Aan het begin van de carrière is het inkomen het laagst en is er meestal nog geen vermogensopbouw in hypotheek en pensioen. Dat wordt dus direct na de begrafenis verhuizen als het een opstartend gezin is en niets is bijverzekerd. Op termijn hakt de inflatie erin, want er zijn nog vele jaren te gaan. Bij 2% inflatie is de uitkering met 65 jaar minder dan de helft waard.
Voor de groep 40-55 geldt een mix van deze overwegingen. Kindertal, één- of tweeverdiener, hypotheekaflossers of niet, consumptiepatroon etc. Echt moeilijke afwegingen die individueel gemaakt moeten worden. Hoeveel zekerheid wil je voor welke prijs?
Mijn pleidooi is dat er een sterk individuele en flexibele nabestaandenregeling moet komen, die per leeftijdsfase kan worden aangepast. De voorziening kost premie en dat gaat af van de opbouw van het pensioenkapitaal. Bewustzijn is hier nodig!
Een tip voor jonge gezinnen: sluit als je 30 bent een (aflopende) kapitaalverzekering op beider leven af voor een flink bedrag. Dan hoef je nooit veel bij te verzekeren en is de premie laag. Bij niet naïef (in gemeenschap van goederen) huwen of samenwonen, is met een heen-en-weerpolis (elk betaalt de premie op de anders leven) successie te voorkomen.
Wim Heukels
Wilt u reageren op deze column? Stuur dan een e-mail naar column-pensioenfonds.bnl@capgemini.com.
Eerdere columns:
- De bovenmeester (17 september 2015)
- Ieder voor zich (2) (26 juni 2015)
- Ieder voor zich (1) (17 juni 2015)
- Stroop trekt vliegen (13 april 2015)
- Ik wil mijn geld terug (6 maart 2015)
- Plantsoenendienst (2 februari 2015)
- Hallo, is daar nog iemand? (23 december 2014)
- De hond in de pot (27 november 2014)
- Meer gegarandeerd minder (24 oktober 2014)
- Tumult op leeftijd (26 september 2014)
- Over procentjes over procentjes (29 augustus 2014)
- Collectief, een vies woord of nuttig? (28 juli 2014)
- Pensioen is geen rocket science (4 juli 2014)